Cənubi Azərbaycanda Şeyx Məhəmməd Xiyabaninin liderliyi ilə 3 ay (iyul - sentyabr 1920-ci il) müstəqil olan qısa ömürlü dövlət
Güney Azərbaycan Demokrat Firqəsi açıq fəaliyyətə 1917-ci ildə başlamış, həmin il aprelin 9-da "Təcəddüd" qəzetinin ilk sayı nəşr edilmişdir
Uzun Həsən
1467-ci ildə Cahanşah, növbəti ildə isə onun oğlu Həsənəli üzərində
qələbədən sonra mərkəzi Təbriz şəhəri olan Ağqoyunlu dövlətini yaratdı.
Bu dövlətin ərazisinə qərbdə Fərat çayından şərqdə Xorasana kimi,
şimalda Kür çayından cənubda İran körfəzinə kimi olan torpaqlar daxil
edildi. Uzun Həsən 1477-ci ildə VI Baqrat üzərində qələbədən sonra
Tiflis daxil olmaqla Şərqi Gürcüstanı da Ağqoyunlu dövlətinə
birləşdirdi.
Lakin Trabzonun itirilməsi Ağqoyunluları Qara dənizə
çıxışdan məhrum etmişdir. Qaraman uğrunda rəqabət Ağqoyunlu-Osmanlı
münasibətlərini kəskinləşdirdi və müharibə vəziyyətinə gətirdi. Uzun
Həsən 1472-73-cü illərdə Osmanlılara qarşı hərbi əməliyyatlara başladı.
Malatya döyüşündə qələbə qazansa da, Otluqbeli döyüşündə məğlub oldu.
1478-ci ilin 6 yanvarında Uzun Həsənin ölümündən sonra Ağqoyunlu
dövləti zəiflədi və 1501-ci ildə Şərur döyüşündə İsmayıl Səfəvi Sultan
Əlvəndi məğlub edərək Ağqoyunlu dövlətinə son qoydu.
Paytaxtı Təbriz şəhəri
Hakimiyyətdə olan hakimlər:
1453-1478 Uzun Həsən
1478-1490 Yaqub Mirzə
1490-1492 Baysunqur
1492-1497 Rüstəm Mirzə
1497-1499 Gödək Əhməd
1499 (may-dekabr) Məhəmməd Mirzə
1500-1501 Əlvənd Mirzə
Seyid Cəfər Pişəvəri
(tam adı: Seyid Cəfər Mir Cavad oğlu Pişəvəri,
fars: سید جعفر پیشه وری; d. 1892, Zeyvə, Xalxal, Ərdəbil, Qacar Dövləti — ö. 11 iyun 1947, Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ) — İran və Azərbaycan-sovet siyasətçisi, publisisti, jurnalisti İran kapitalist partiyasının təsisçilərindən biri, Azərbaycan Demokrat Firqəsinin sədri, Azərbaycan Milli Hökumətinin sədri (1945-1946).
.
Doğum tarixi: 1892
Doğum yeri: Zeyvə, Xalxal, Ərdəbil, Qacar Dövləti
Vəfat tarixi: 11 iyun 1947 (55 yaşında)
Vəfat yeri: Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ
Vəfat səbəbi: Avtomobil qəzası
Peşəsi: siyasətçi, jurnalist
Milliyyəti: Azərbaycanlı
Təhsili: Şərq Zəhmətkeşlərinin Kommunist Universiteti
Fəaliyyəti: Azərbaycan Milli Hökumətinin başçısı
Partiya: Ədalət İran Kommunist Partiyası
Azərbaycan Demokrat Firqəsinin Rəhbəri və Qurucusu
S.C.Pişəvərinin müəllim, jurnalist, yazıçı və siyasi xadim kimi yetişməyində və fəaliyyətində Bakıdakı ədəbi-siyasi mühitin, o dövrün mətbuatının, ədəbi və siyasi simalarının təsiri danılmazdı.
Resmi instagram Sayfesi:@Pishevari_President
میرجعفر پیشه‌وری (۱۸۹۳-جو ایل ۲۶ آوقوست) گونئی آذربایجانین خالخال شهری‌نین زئیوه کندینده، بیر اکینچی عائیله سینده آنادان اولموشدور. شاهلیق اوصول ایداره سی‌نین بوغوجو موحیطینده ایکی قات ظولوم آلتیندا یاشایان گونئی آذربایجان‌لی‌لار همیشه اولدوغو کیمی، ایقتیصادی چتینلیکدن یاخا قورتارماق اوچون ایران-ین موختلیف شهر و ناحیهلرینه ایش آختارماغا گئدیردیلر. بعضاً عائیلهسی ایله بیرلیکده آرازی کئچرک باکی-یا نئفت معدنلرینده ایشلمک اوچون گئدن‌لرده اولوردو. بئله عائیلهلردن بیری ده بالاجا سید جعفرین عائیلهسی اولور. باکی-دا دا ایقتیصادی چتین‌لیک ایچرهسینده عؤمور سورن پیشه‌وری گوندوزلری ایشله‌ایب، آخشام‌لاری بیر نئچه صینیف درس اوخویا بیلیر. او شخصی موطالیعه و فیطری ایستعدادی‌نین سایهسینده گؤرکملی خادیم سویهسینه یوکسله بیلمیش‌دیر.
پیشه‌وری‌نین کیملیینی بیر نئچه جومله ایله کاراکتئریزه ائتمهلی اولساق، بئله دئملیییک: پئشهکار اینقیلاب‌چی، قودرت‌لی موحرریر، ایستعدادلی یازیجی، گؤرکملی تشکیلات‌چی، آلوولو ناطیق ایدی. بئله چوْخ جهت‌لی فعالیتین هر بیرینده او گؤرکملی خادیم، تکرار اولونماز شخصیت کیمی اؤزونو گؤسترمیش‌دیر.
منبع و اینستاگرام رسمی سئیفه سی: Pishevari_President@
بولود قاراچورلو، ازشاعران مبارز و انقلابی و از فداییان نهضت دموکراتیک آذربایجان (زا:1305مراغه/میر:1358تهران) است که درآن سوی مرزها بسیار‌شناخته شده‌تر از ایران میباشد. وی صاحب شاهـکار«سازمین‌سؤزو»(نوای‌سازِمن) است که ازآثار بسیار زیبا و بدیعِ ادب آذربایجان و ایران میباشد که اثرجاودانه از فولکلور ملّی ـ مردمی آذربایجان به‌شمار است و به زبان‌های مختلف به‌چاپ رسیده است.
صمد بهرنگی، درمقاله‌یی با نام «یادی‌ازحیدربابای‌شهریار»آورده: ازمیان شاعران مشهوری‌که با تأثیر ازمنظومه‌ی شهریار شعرگفته‌اند، می‌توان سه تن را نام بُرد:جوشغون، محمد راحیم، سهند. و ازمیان این سه تَن، شعر‌سهند، همانند‌کوه‌سهند حتّی برشعرخودِ شهریار نیز سایه می‌افکند.
شهریار، درمورد سهند می‌گوید: سهند یک شاعرِ آزاده بود وآن خوی واخلاقی‌که سهند داشت، درهیچ‌کس نبود.اگرخوانده باشید، درشعر «حیدربابا» می‌گویم:
«حیدربابا، مرد اوغلولار دوغ ئینه.»
(حیدربابا، بازهم دردامانت جوانمردانی بپروران)
بله، سهند یک مَرد بود.علاوه برآن، دراین اثر از ایهام نیز سود جُسته‌ام. بچّه که بودم درآذربایجان کوهی مرتفع‌تر ازکوه «سهند» ندیده بودم.
«سهندیّه» نیز‌عنوان یکی از‌شاهکارهای آذریِ استاد شهریار است. این اثر، که ادیبان آن را «مُستزاد نو»نام نهاده‌اند، درحدود240مصراع است.
شهریاردرخصوص سروده شدن شاهکار«سهندیّه» آورده: شعر «سهندیّه»را به مرحوم «بولود قاراچورلو»که «سهند» تخلّص می‌کرد، سرودم. وی بیش ازهمه درمن تأثیر‌گذاشته بود.حتّی بیش از«نیما». می‌دانید که شعر «دومرغ بهشتی» را برای نیما گفته‌ام؛ ولی به پای «سهندیّه» نمی‌رسد. درحقیقت، نظیر«سهندیّه» درهیچ زبانی‌سروده نشده‌است و با هیچ مقیاس و معیاری قابل‌سنجش نیست. اگـر آفـریدن شعر‌درقدرت و توانایی‌شاعر بود، بنده هرروز یک «سهندیّه» می‌سرودم. امّا قضیّه به‌همین سادگی‌ها نیست. آن وقت که شاعر می‌خواهد به ویژه شاهکار بیافریند، دریک حالت‌عالی‌که غیرقابل وصف است، فرومی‌رود.
با امید به این‌که آثار‌چاپ نشده‌ی استاد سهند به زیور‌طبع آراسته گردد. دراختیار‌علاقه‌مندان و جامعه‌ی ادبی قرار‌گیرد، درادامه شعر زیبای سهندیه‌ی شهریار را از نظر می‌گذرانیم:
شعر، با نزدیک شدن بهار آغازمی‌شود.کوه«سهند» را به مردی پیـر تشبیه می‌کند‌که دارای کلاهی است به رنگ سیاه وسفید. شهریار، برفِ قلّه‌ی‌کوه‌ِ سهند راکه قسمتی‌ذوب‌شده و قسمتی باقی‌مانده، به‌کلاهِ «چال» تشبیه می‌کند واین همه، نشانه‌ی بهار‌است:
شاه‌داغیْم، چال‌پاپاغیْم، ائل‌دایاغیْم، شانلیْ‌سهندیْم،
باشیْ طوفانلیْ سهندیْم.
باشدا حیدربابا تک قارلا ـ قیروولا قاریْشیب‌سان،
صؤن؛ ایپک تئللی بولود‌لارلا افقده صاریْشیب‌سان
صاواشار‌کن باریْشب‌سان.
وپس از‌گشت وگذاری دردامنه‌ی‌کوه سهند وخودِ سهند، مژده‌ی رفتنِ روزهای‌سختی را می‌دهد و گریزی به شاعرـ سهند ـ می‌زند وچه زیبا می‌گوید‌که کوه سهند باعث شهرت‌ِ شاعر، و‌شاعر باعث شهرت‌ِ کوهِ سهند ودرپی، آذربایجان است:
آد آلیب سندن اؤ شاعرکئ، سن اؤندان آد آلارسان،
اؤنا هرداد وئره‌سن، یوز اؤ مقابل داد آلارسان،
تاری‌دان هر زاد آلارسان.
آداش اؤلدوقدا، سن اؤنلا، داها آرتیْق اوجالارسان،
باش اوجالدیْقدا، دماوند داغیندان باج آلارسان،
شئر الیندن تاج آلارسان!
سیمرغ که به جادوگری مشهور است، لیکن «سهند» با اشعار ساحرانه‌اش، جادوگرتر از وی میباشد:
اؤدا، شعرین، ادبین شاه داغئ‌دیر، شانلئ سهندئ،
اؤدا، سن‌تک آتار اولدوزلارا شعریله، کمندئ،
اودا، سیمرغ‌دن آلماقدادئ فندئ،
شعر یازاندا قلمیندن باخاسان دور سپه‌لندئ،
صانکی اولدوزلار الندی ،
سؤز دئینده گؤره‌سن قاتدئ گولو، پسته‌نی، قندئ،
یاشاسیْن شاعر افندئ!
شهریار، تنها کسی را که قابل مقایسه با کوه سهند می‌داند، «سهندِ» شاعر است:
اؤ نه شاعر، کئ داغیْن وصفینه مصداق اؤنؤ گؤردوم،
من سنین‌تک اؤجالیْق مشقینه مشاق اؤنؤ گؤردوم،
عشقه، عشق اهلینه مشتاق اؤنؤ گؤردوم.
و دنیای وی‌چونان بهشت است که در آن آنچه آرزو‌کنی برآورده می‌شـود و عشـق درآن خستگی ناپذیر است:
شاعرین عالمی اؤلمز، اؤنا عالمده زوال یؤخ،
آرزولار اؤردا نه‌خاطرله‌یه امکاندئ، محال یؤخ،
باغ جنت کیمی اؤردا «اؤ حرام‌دیْر، بوحلال» یؤخ.
اؤ محبتده ملال یؤخ،
اؤردا حال‌دیْر، داها قال یؤخ!
توسّط جادوی شاعر (سهند) که شعر وی همانند «شَراباً طَهُورا» است، هاروت و ماروتِ حیله‌گر، دربانِ وی شده‌اند ومانی ـ پیامبر نقّاش‌ـ مبهوتِ اشعار معجزآسای وی است:
زهره‌نین قصری بریلیان، حصاری نرده‌سی، یاقوت،
قصرجادودی، مهندس‌لری هاروت ایله، ماروت،
اوردا «مانی» دایانیب قالمیش اؤ صورت لره مبهوت،
قاپی قوللوقچو‌سو هاروت!
همچنین شهریار تصویری از الهام شعر به‌شاعرـ بولود قاراچورلو‌ـ را به‌همراه آرامش طرّاحی می‌کند:
آغ پری‌لر، صاری کئوینکلی بولودلاردان انیرلر،
سود گؤلونده ملکه‌ایله چیمیرکن سئوینیرلر،
سئوینیرلر، اؤیونورلر.
و درادامه استاد شهریار‌حُسن تعلیلی شاعرانه به‌کارمی‌برد و برای«سهند» و افرادی چون او سعادتمندی درجامعه‌ی بیداد می‌خواهد:
آمما حیدربابادا بیلدی کئ بیز تک هامی داغلار،
باغلانیب قول ـ قولا زنجیرده، بولودلار اؤدور آغلار،
نه بیلیم، بلکه طبیعت اؤزو نامرده گون آغلار،
اگری یوللاری آچارکن، دوز اولان قوللاری باغلار،
صاف اولان سینه‌نی داغلار!.
شعرها و اطلاعات بیشتر استاد بولود قاچورلو (سهند) در پیج رسمی اینستاگرام: Bulud_Qarachorlu@
درباره این سایت